สำนักงานเกษตรอำเภอราชสาส์น

สรุปเนื้อหา: การจัดการสวนไม้ผลในสภาพอากาศที่แปรปรวน

สไลด์นำเสนอเน้นการจัดการสวนไม้ผลโดยอาศัยหลักสรีรวิทยาของพืช เพื่อรับมือกับสภาพอากาศที่แปรปรวน โดยเน้นที่ปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาผลผลิตของไม้ผล:

1. ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตของไม้ผล:

• พันธุกรรม: พันธุ์ไม้ผลแต่ละชนิดมีลักษณะทางพันธุกรรมที่ส่งผลต่อการเจริญเติบโต, การออกดอก, การติดผล, และคุณภาพของผลผลิต การเลือกพันธุ์ที่เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมเป็นสิ่งสำคัญ
• สภาพแวดล้อม: ปัจจัยสภาพแวดล้อมมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการเจริญเติบโตของไม้ผล ปัจจัยเหล่านี้ได้แก่:
  • แสง: ความเข้มแสง (Light Intensity) มีผลต่อการสังเคราะห์แสงโดยตรง พืชต้องการแสงในปริมาณที่แตกต่างกัน ความยาวคลื่นแสง (Light Spectrum) ก็มีผลต่อกระบวนการต่างๆ ความยาวนานของแสง (Photoperiod) มีผลต่อการออกดอก
  • อุณหภูมิ: พืชแต่ละชนิดมีช่วงอุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโต อุณหภูมิมีผลต่อการทำงานของเอนไซม์, การหายใจ, และการสังเคราะห์แสง
  • น้ำและความชื้น: น้ำมีความสำคัญต่อการสังเคราะห์แสง, การลำเลียงธาตุอาหาร, และการควบคุมอุณหภูมิ ความชื้นในดินและอากาศมีผลต่อการคายน้ำของพืช
  • ดินและธาตุอาหาร: คุณสมบัติทางกายภาพและเคมีของดินมีผลต่อการเจริญเติบโตของรากและการดูดซึมธาตุอาหาร ดินต้องมีธาตุอาหารที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตของพืช
  • แรงลม: ลมมีผลต่อการคายน้ำของพืช ลมแรงอาจทำให้พืชเสียน้ำมากเกินไป แต่ลมที่เบาจะช่วยเพิ่มการแลกเปลี่ยนก๊าซ
• ปัจจัยด้านตลาด: การพิจารณาความต้องการของตลาดและข้อได้เปรียบทางการแข่งขันมีความสำคัญในการเลือกชนิดและพันธุ์ไม้ผลที่จะปลูก

2. ปัจจัยที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตของพืช:

• น้ำหรือความชื้น: เป็นวัตถุดิบในการสังเคราะห์แสง ช่วยละลายแร่ธาตุ ช่วยลำเลียงสารอาหาร ปรับอุณหภูมิ และจำเป็นต่อกระบวนการต่างๆ
• อากาศและอุณหภูมิ: พืชมีการหายใจตลอดเวลาโดยใช้ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และคายแก๊สออกซิเจน อุณหภูมิมีผลต่อกระบวนการต่างๆ
• แสงแดด: สำคัญต่อการเจริญเติบโตและการสังเคราะห์แสง ช่วยกระตุ้นการเจริญของปลายยอดและปลายราก
• ดิน: เป็นแหล่งอาหารของพืช มีผลต่อการเจริญเติบโตของพืช ปริมาณแร่ธาตุอาหารในดินมาจากซากพืชซากสัตว์

3. คุณสมบัติทางชีวภาพของดินที่มีต่อการเจริญเติบโตของพืช:

• ดินที่อุดมสมบูรณ์ (Regenerative Soil) มีแบคทีเรีย, รา, และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่ช่วยในการตรึงไนโตรเจนจากอากาศมาเป็นสารประกอบในดินที่เป็นประโยชน์ต่อพืช
• การตรึงไนโตรเจน (Nitrogen Fixation) เป็นกระบวนการที่แบคทีเรียตรึงไนโตรเจนจากอากาศมาเป็นสารประกอบในดิน
• ระบบเกษตรกรรมฟื้นฟู (Regenerative Agriculture) เป็นแนวทางการทำเกษตรที่เน้นการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของดินและฐานชีวภาพ ลดการใช้สารเคมี และเพิ่มความหลากหลายทางชีวภาพ

4. แนวทางการแก้ปัญหา:

• การผสมผสานการเกษตรดั้งเดิมกับนวัตกรรม เช่น การใช้โรงเรือน (Greenhouse) และเทคโนโลยี IoT (Internet of Things) เพื่อควบคุมสภาพแวดล้อมในการปลูกพืช
• การจัดการโดยใช้ข้อมูลสภาพอากาศ (Climate Smart Agriculture): การเก็บข้อมูลสภาพอากาศและนำมาใช้ในการตัดสินใจเกี่ยวกับการจัดการสวนไม้ผล

5. การจัดการสวนไม้ผลในสภาพอากาศที่แปรปรวน:

• ต้องอาศัยการตอบสนองของพืชต่อปัจจัยสภาพแวดล้อมต่างๆ (แสง, อุณหภูมิ, น้ำ, ดิน)
• ต้องมีข้อมูลทางสรีรวิทยาพื้นฐานของพืชแต่ละชนิด เพื่อให้เข้าใจถึงความต้องการของพืชและสามารถจัดการได้อย่างเหมาะสม

กรณีศึกษา: ทุเรียน

• ระยะปลูก:
  • ระยะปลูกที่เหมาะสมคือ 8×8, 6×10, หรือ 8×10 เมตร
  • การเลือกระยะปลูกที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับการปรับตามสภาพพื้นที่จริง
  • ในพื้นที่ 9,048 ตารางเมตร จะมีจำนวนต้นทุเรียนประมาณ 130-135 ต้น
• การจัดการน้ำ:
  • ทุเรียน 1 ต้นต้องการน้ำประมาณ 300 ลิตรต่อวัน
  • ดังนั้น ทุเรียน 150 ต้น จะต้องการน้ำรวม 45,000 ลิตรต่อวัน
  • ใน 1 ปี จะต้องมีแหล่งน้ำประมาณ 16,425 คิวบิกเมตร
  • ควรเตรียมแหล่งน้ำให้มากกว่า 17,000 คิวบิกเมตรต่อปี
• การตัดแต่งกิ่ง:
  • ปีที่ 1-2 ไม่ควรมีการตัดแต่งกิ่ง
  • ปีที่ 3 เริ่มตัดแต่งกิ่งแห้ง, กิ่งแขนง, และกิ่งกระโดงในทรงพุ่ม
  • ควรกำหนดให้กิ่งล่างสุดอยู่สูงจากพื้นดินประมาณ 80-100 เซนติเมตร
• การใส่ปุ๋ย:
  • ปีที่ 1 ใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 หรือ 16-16-16 ประมาณ 150-200 กรัมต่อต้น
  • ปีต่อๆ ไป ใส่ปุ๋ย 2 ครั้ง คือ ต้นฤดูฝน และปลายฤดูฝน
  • ต้นฤดูฝน: ใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 หรือ 16-16-16 อัตรา 0.5-3 กิโลกรัมต่อต้น
  • ปลายฤดูฝน: ใส่ปุ๋ยคอก 15-50 กิโลกรัมต่อต้น
• การตอบสนองต่อแสง:
  • ใบที่ได้รับแสงเต็มที่มีอัตราการสังเคราะห์แสงสูงกว่าใบที่อยู่ในร่มเงา
  • ความเข้มแสงที่เหมาะสมต่อการสังเคราะห์แสงของทุเรียนขึ้นอยู่กับตำแหน่งของใบ (ใบอ่อน, ใบแก่) และทิศทาง (ตะวันออก, ตะวันตก)
• การพัฒนาของดอก:
  • ใช้เวลาประมาณ 60 วัน ตั้งแต่ระยะไข่ปลาจนถึงระยะดอกบาน
  • ก่อนดอกบาน 1 สัปดาห์ ดอกจะเริ่มส่งกลิ่นหอม ต้องควบคุมน้ำเพื่อให้ดอกไม่บานเร็วเกินไป
• การผสมเกสร:
  • ดอกทุเรียนจะบานในช่วง 18.00-22.00 น.
  • การผสมเกสรด้วยมือช่วยให้ได้ผลผลิตที่มีรูปทรงที่ดีกว่าการผสมเกสรตามธรรมชาติ
• การติดผล:
  • หลังผสมเกสร ใช้เวลา 3-4 เดือน (90-120 วัน) ขึ้นกับสายพันธุ์
  • การตัดแต่งผลที่มีรูปทรงบิดเบี้ยวและก้นจีบช่วยให้ผลที่เหลือมีคุณภาพดีขึ้น
• การให้น้ำ:
  • ระยะหางแย้: 100 ลิตร/ต้น/วัน
  • ระยะเท่าหัวแม่มือ: 300 ลิตร/ต้น/วัน
  • ระยะไข่ไก่: 200 ลิตร/ต้น/วัน
  • ระยะเริ่มสุกแก่: 150 ลิตร/ต้น/วัน
• การใส่ปุ๋ย:
  • ระยะเท่าหัวแม่มือ: 8-24-24 อัตรา 1.0 กิโลกรัม/ต้น
  • ระยะไข่ไก่: 12-12-24 และ 15-15-15 อัตรา 1.5+0.5 กิโลกรัม/ต้น
  • ระยะกระป๋องนม: 12-11-18 อัตรา 1.5-2.0 กิโลกรัม/ต้น
  • ระยะขยายพู: 12-3-36 อัตรา 1.5-2.0 กิโลกรัม/ต้น
  • ระยะเริ่มสุกแก่: 12-3-36 หรือ 15-15-15 อัตรา 1.5-2.0 กิโลกรัม/ต้น
• วิกฤตที่ต้องระวัง: ช่วงที่ทุเรียนแตกใบอ่อน (ใบใหม่) เพราะจะแย่งอาหารผล

กรณีศึกษา: มังคุด

• การปลูก:
  • ใช้ระบบสี่เหลี่ยมจัตุรัส, สามเหลี่ยมด้านเท่า, หรือแถวกว้างต้นชิด
• การตัดแต่งทรงพุ่ม:
  • ตัดแต่งกิ่งด้านข้างเพื่อให้แสงส่องผ่านได้
• การจัดการแสง:
  • ความเข้มแสงที่เหมาะสมสำหรับใบมังคุดคือ 200-300 PPFD
• เรื่องยางไหลและมังคุดเนื้อแก้ว:
  • ยางไหลเกิดจากความไม่สมดุลของน้ำในต้น
  • การจัดการน้ำอย่างเหมาะสมจะช่วยลดปัญหาดังกล่าวได้

กรณีศึกษา: มะยงชิด

• สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม:
  • อุณหภูมิ: กลางคืน 22-23 องศาเซลเซียส, กลางวันไม่เกิน 30 องศาเซลเซียส
• การจัดการน้ำ:
  • ช่วงพฤศจิกายน-มีนาคม มะยงชิดต้องการน้ำเพื่อการเจริญเติบโตของผล
  • ควรถ่ายเทอากาศเมื่อปลูกในสภาพแวดล้อมที่มีอากาศชื้น
• การจัดการแสง:
  • การให้แสงเพิ่มเติมด้วยหลอดไฟ LED สามารถกระตุ้นการออกดอกได้
  • หลอดไฟ LED 4 สี: สีแดง, สีน้ำเงิน, สีขาว, และวอร์มไวท์ (2 หลอดต่อต้น)
  • เปิดไฟ 19:00-5:00 น. เป็นเวลา 20 วัน
• สารควบคุมการเจริญเติบโต:
  • สารควบคุมการเจริญเติบโตและการใช้ EBR ช่วยกระตุ้นให้มะยงชิดติดผลง่ายขึ้น